Zowel in sport als business gaan teams door verschillende fases van teamontwikkeling. Voor een leider is het cruciaal om te weten in welke fase een team zit en wat men in die fase van teamleden kan verwachten.

Tuckman’s stadia van teamontwikkeling
Bruce Wayne Tuckman publiceerde in 1965 een theorie die bekend staat als ‘Tuckman’s stadia van teamontwikkeling’. Deze theorie geeft inzicht in de vijf verschillende fases waarin een team zich kan bevinden. Deze vijf fasen zijn de: vorm-, norm-, storm-, prestatie- en afscheidsfase. Grafisch kan de theorie van Tuckman als volgt worden weergegeven:

Vormfase
Deze fase begint wanneer teamleden elkaar voor het eerst ontmoeten. In een eerste kennismaking worden teamleden geïntroduceerd en delen ze informatie over hun achtergrond, interesses en ervaringen waardoor ze een eerste indruk van elkaar vormen. In deze fase worden team- en persoonlijke doelstellingen scherp gesteld en denken teamleden na over hun rol binnen het team. Het team houdt zich bezig met het verkennen van de groepsgrenzen. Er worden (individueel) vragen gesteld als: Wil ik er wel of niet bij horen? In hoeverre kan dit team mij iets opleveren? Kan ik hier mezelf zijn? Wie hoort er wel en niet bij het team? De omgangsvormen zijn in deze fase aftastend, voorzichtig en beleefd.

In de vormfase is het voor de leider belangrijk om veel aandacht te besteden aan team- en persoonlijke doelstellingen en de teamidentiteit (cultuur die je wilt creëren). Het team is gedurende deze fase volledig afhankelijk van goed leiderschap.

Stormfase
Zodra teamleden actief met elkaar aan de doelstelling gaan werken begeven ze zich in de stormfase. Deze fase is onvermijdelijk. Elk team en vooral nieuwe teams gaan door deze fase. Teamleden concurreren onderling met elkaar over status en aanvaarding van ideeën. Ze hebben verschillende meningen over ‘wat’ en ‘hoe’ dingen moeten gebeuren. De eerste tegenstellingen worden in de stormfase zichtbaar. Teamleden durven zich meer uit te spreken. Frustraties en onenigheden over doelen, taken en verantwoordelijkheden worden openlijk geuit. Dit veroorzaakt conflicten binnen het team. Voor teamleden die het omgaan met conflicten lastig vinden is dit een moeilijke fase.

Voor de leider is het essentieel om in de stormfase conflicten goed te hanteren. In de stormfase ligt de nadruk op het leren luisteren naar elkaar en het respecteren van persoonlijke verschillen en ideeën. Daadkrachtig leiderschap is in deze fase cruciaal.

Normfase
In de normfase begint het team meer als een geheel te functioneren. Men zal kritiek niet meer ervaren als een persoonlijke aanval, maar als een constructieve, taakgerichte discussie. De groep ontwikkelt in deze fase gezamenlijk geaccepteerde omgangsvormen zoals: waarden, normen en methodes. Teamleden beginnen elkaar te vertrouwen, ze zoeken elkaar actief op voor hulp en beginnen vooruitgang te boeken als team. De samenwerking zal in deze fase steeds soepeler verlopen. In plaats van elkaar tegen te werken, ondersteunt men elkaar. Om zo toe te werken naar het gemeenschappelijke doel.

Het is in deze fase voor de leider belangrijk om veel verantwoordelijkheid te geven aan de teamleden. Het team is inmiddels veelal in staat om problemen en conflicten zelfstandig op te lossen.

Prestatiefase
In deze fase draaien teams optimaal. Er is vertrouwen, het team functioneert als een eenheid en de groepsenergie komt geheel ten goede aan het realiseren van het teamdoel. Teamleden zijn zeer gemotiveerd om de klus te klaren en de beste resultaten na te streven. Het overheersende groepsgevoel is dat het team blij is met het feit dat ze ook daadwerkelijk als een team functioneren.

In de prestatiefase richt de leider zich voornamelijk op het inspireren van de teamleden. Toch is het in deze fase belangrijk om als leider doelstellingen en afspraken te bewaken en waar nodig direct bij te sturen.

Afscheidsfase
In de afscheidsfase wordt er afscheid genomen van sommige teamleden. Vaak gebeurt dit aan het einde van een project of sportseizoen. In de sport zie je dat er voortdurend doorgeselecteerd wordt. Nieuw talent wordt aangetrokken, sommige contracten worden niet verlengd en anderen verlaten vrijwillig het team. Het is echter belangrijk dat er regelmatig veranderingen binnen het team worden doorgevoerd. Nieuwe impulsen en een andere groepsdynamiek zijn ‘cruciaal’ om prestaties te blijven verbeteren. Selecteer je niet tijdig door dan heeft dit (negatieve) gevolgen. Je zult zien dat na verloop van tijd de prestaties van je teamleden achteruitgaan. Vaak zit in deze fase veel emotie. Als een goed presterend team uit elkaar valt, kan dit gevoelens van verdriet met zich meebrengen.

De leider neemt afscheid van sommige teamleden en selecteert nieuwe. De belangrijkste taak voor een leider is om te durven doorselecteren. Sir Alex Ferguson zegt: Durf je team te herbouwen.

Samenvatting
Het model van Tuckman is geen lineair proces. Het is niet vanzelfsprekend dat alle fases doorlopen worden. Lang niet altijd groeien teams door naar de prestatiefase. Vaak gebeurt dit niet, omdat er te weinig kwaliteit aan boord is of dat het ontbreekt aan inspirerend en daadkrachtig leiderschap. Ook is het mogelijk dat je terugvalt naar een eerdere fase. Als een of meerdere teamleden het persoonlijke resultaat boven het teamresultaat plaatsen kan je zomaar terugvallen van de prestatiefase naar de stormfase.

In de vorm- en stormfase is het cruciaal dat je veel aandacht besteedt aan het bouwen van ‘hechte relaties’. In de norm- en prestatiefase ligt de nadruk meer op de uitvoering van de taken.

In welke fase zit jouw team momenteel?